Je hebt al eens gehoord over hoogsensitiviteit (HSP) maar wat is dat nu juist? En als je kind hoogsensitief is, wat heeft het dan nodig in de opvoeding?
In dit blog geef ik antwoord op de 11 meest gestelde vragen over hoogsensitiviteit. En ik geef je 9 concrete adviezen voor wat een hoogsensitief kind nodig heeft in de opvoeding.
Inhoudsopgave:
- Hooggevoelig of hoogsensitief?
- Wat gebeurt er als je hoogsensitief bent?
- Wat betekent informatie dieper verwerken?
- Is HSP een label?
- Hoe merk je dat je kind hoogsensitief is?
- Wat is een temperamentvol kind met een sterke wil?
- Wat is een high sensation seeker?
- Vanaf welke leeftijd merk je dat je kind hoogsensitief is?
- Komt hoogsensitiviteit net zo vaak voor bij jongens als meisjes?
- Kan je hoogsensitiviteit als ouder afremmen of stimuleren?
- Zijn er voordelen aan hoogsensitiviteit?
- Bied structuur.
- Geef grenzen aan en blijf daarin consequent.
- Erken hun gevoelens.
- Herkenning.
- Geef voldoende tijd.
- Splits een taak op in deeltaken.
- Wat werkt voor jou en voor je kind?
- Rust of prikkels?
- Vermijd ‘straffen’.
1. 11 meestgestelde vragen
1. Hooggevoelig of hoogsensitief?
In literatuur en op internet worden deze termen vaak door elkaar gebruikt. Toch is er wel degelijk een verschil. In dit blog leg ik jou het verschil uit.
2. Wat gebeurt er als je hoogsensitief bent?
Een hoogsensitief kind heeft het moeilijk met het verwerken van allerhande prikkels. In de maatschappij wordt vaak gedacht dat deze kinderen angstig of lastig zijn, maar in werkelijkheid zijn ze gevoeliger en denken ze langer over dingen na. Bovendien verwerken zij alle informatie op een diepere en intensere manier. Hoogsensitieve kinderen ervaren daarom heftige emoties, dit zorgt ervoor dat ze van extreem vrolijk tot intens verdrietig kunnen gaan in heel weinig tijd. Vaak zijn ze heel creatief, komen ze grappig uit de hoek en zijn ze vroeg wijs.
3. Wat betekent ‘informatie dieper en intenser’ verwerken?
Je zou het kunnen vergelijken met het verschil tussen het verteringssysteem van een kat en van een koe.
Beide dieren eten, dat zijn de prikkels die binnenkomen.
De kat dient hier als voorbeeld voor het niet hoogsensitieve kind. Daaruit volgt dat de koe voor het hoogsensitieve kind staat.
De kat is een carnivoor en heeft een korte darm. Dat maakt dat het voedsel (de binnenkomende prikkels) niet lang in het lichaam blijft.
De koe daarentegen is een herbivoor. Een herbivoor heeft meestal een lang darmkanaal met verschillende magen en herkauwt vaak het voedsel. Dit zorgt ervoor dat het voedsel – de binnenkomende prikkels dus – langer in het lichaam blijft.
Het verteringsstelsel van de kat is kort. Het eten van de kat komt in de maag. Hier wordt meteen de informatie gefilterd: wat is belangrijk, nuttig en wat niet. Dit is een proces dat een niet hoogsensitief kind van nature doet. De informatie die dit kind heeft opgenomen, wordt verwerkt in dit kort verteringsstelsel. Het kind doet er iets mee of niets mee. Dit onbewuste proces zorgt er voor dat dit kind minder snel overprikkeld raakt.
Bij de koe verloopt dit anders. Nu zal je misschien weten dat een koe 4 magen heeft. Al het voedsel dat ze inneemt, gaat eerst door die vier magen. In elke maag wordt het voedsel op een eigen manier ‘verwerkt’. Gevolg is dat alle prikkels tegelijk binnenkomen, zonder al meteen onderscheid te maken of die informatie relevant, nuttig, enz. is. Dus wanneer het gaat over je zoon of dochter komen alle prikkels tegelijk binnen: dat kan gaan van een knipperend licht aan het plafond, een druppende kraan, het snurken van die kat tot het aanvoelen van stemmingen, niet tegen een drukke massa kunnen, enz.
Al die prikkels ‘moeten’ natuurlijk verwerkt worden en dat vraagt veel energie: de informatie blijft veel langer in ‘het systeem’. Hoogsensitieve kinderen hebben veel meer tijd nodig om alles te verwerken. In elke tussenstap wordt bekeken of de info nuttig is en of je kind er iets mee kan doen …
Ondertussen blijven er steeds nieuwe prikkels binnenkomen en dat kan – heel logisch nu je dit allemaal hebt gelezen – tot ‘overload’ leiden. Dan krijgt je kind een driftbui bijvoorbeeld.
Hoogsensitieve kinderen hebben dus meer tijd nodig om alle inkomende info te verwerken, omdat die dieper en intenser verwerkt moet worden.
4. Is HSP een label?
Misschien is dat het eerste wat je denkt. Kan ik jou dadelijk gerust stellen. Hoogsensitiviteit is niet ‘een label’, maar een aangeboren eigenschap.
Dit blijkt uit onderzoek van Elaine Aron. Elaine is een Amerikaanse psychologe en grondlegster van het begrip hoogsensitiviteit. In 1991 kwam ze voor het eerst met het begrip hoogsensitiviteit naar buiten. Uit haar onderzoek blijkt dat 15% à 20% van de bevolking hoogsensitief is.
Zowel zij als haar echtgenoot werkten in 2014 ook mee aan het wetenschappelijk onderzoek : ‘The highly sensitive brain: an fMRI study of sensory processing sensitivity and response to others’ emotions’, gepubliceerd in ‘Brain and Behavior’.
In dit wetenschappelijk onderzoek is aangetoond, o.a. door middel van een MRI-scan, dat de informatie bij hoogsensitieve personen op een andere manier verwerkt wordt. Zoals ik net in punt 3 beschreef: dieper en intenser. Dat kun je zien in die scan. Afbeeldingen van die scan staan opgenomen in dit onderzoek. De link naar het onderzoek staat onderaan dit blog, dan kun je die ook zelf eens bekijken.
Uit de scan blijkt o.a. dat bij het uitvoeren van een bepaalde opdracht, er meer hersengebieden actief zijn dan bij mensen die niet hoogsensitief zijn.
Met andere woorden: de hoogsensitiviteit hoort bij je kind. Het is nu eenmaal wie je zoon of dochter is. Het is dus geen label, maar een eigenschap.
5. Hoe merk je dat je kind hoogsensitief is?
Er zijn een aantal kenmerken die kunnen voorkomen. Hieronder vind je de meest voorkomende. Ieder kind is uniek en zo is elk hoogsensitief kind dus ook anders. Toch zijn er een aantal kenmerken die bij de meeste hoogsensitieve kinderen terugkomen:
- Snel schrikken
- Klagen over kriebelende kledij, naden in sokken of labeltjes in kleding
- Gevoelig voor geuren: ze merken snel een andere geur op
- Gevoelig voor structuur van eten: kan de overgang van groentepap naar ‘vaste’ brokjes moeilijk vinden
- Scherpzinnig gevoel voor humor
- Zeer intuïtief
- Slapen kan lastig zijn omdat ze vaak nog een ‘vol’ hoofd hebben
- Perfectionistisch van aard
- Voelen de anderen heel goed aan
- Gevoelig voor pijn, vaak last van hoofdpijn, buikpijn of keelpijn
- Last van lawaai en/of drukte
- Oog voor detail (als je iets verplaatst hebt, iemands uitstraling, iets weggegooid van speelgoed zonder hun medeweten…)
- Intense emoties: extreem vrolijk maar ook heel boos of lang verdrietig
- Houden van een vaste structuur
- Hebben het moeilijk met veranderingen
- Zeer gevoelig voor rechtvaardigheid en eerlijkheid
6. Temperamentvol met een sterke wil. Wat is dat precies?
Een hoogsensitief kind kan naast gevoelig ook pittig en temperamentvol zijn. Het kind heeft dan een sterke wil, waardoor zijn hoogsensitiviteit niet meteen opvalt. Het staat stevig in zijn schoenen, heeft creatieve oplossingen, weet wat het wil, durft zijn mening te uiten en is beter ‘onder controle’ te houden als je ermee onderhandelt. Het vertrouwt op zijn eigen mening en leert het best door dingen zelf te ervaren. Als het iets in zijn hoofd heeft, is het daar nog moeilijk vanaf te brengen. Een hoogsensitief temperamentvol kind dat overprikkeld is zoekt geen rust op maar wordt dwars, brutaal of vurig.
7. Wat is een high sensation seeker? (prikkelzoekend)
Een high sensation seeker is een prikkelzoekend hoogsensitief kind. Het kind is steeds op zoek naar nieuwe (gevoels)ervaringen. Het doet er alles aan om verveling te vermijden. Natuurlijk hebben al die ervaringen en activiteiten een keerzijde bij het hoogsensitieve prikkelzoekend kind: het raakt sneller overprikkeld en heeft tijd nodig om al die intense gevoelservaringen te verwerken. Daarover sprak ik ook in punt 4. Het lijkt er dus op dat deze kinderen continu op het gaspedaal staan en tegelijkertijd afremmen. Als ze lange tijd geen enkele activiteit in het vooruitzicht hebben, raken deze kinderen onderprikkeld en vertonen ze lastig gedrag. Gaan ze van de ene spannende activiteit naar de andere, dan raken ze danig overprikkeld. Een gulden middenweg zoeken is hier een oplossing.
8. Vanaf welke leeftijd merk je dat je kind hoogsensitief is?
Soms merk je al vroeg dat je zoon of dochter anders reageert dan leeftijdsgenootjes. Waar andere ouders zonder problemen hun kind overal mee naartoe nemen, dus ongeacht de locatie of het aantal mensen, kan het zijn dat jouw kind heftig reageert als je dat gaat doen, door de overload aan nieuwe prikkels. Dit kan zich uiten in huilen of hangerig zijn. Dat kan erop wijzen dat je kind hoogsensitief is.
Hoogsensitiviteit kan ook de oorzaak zijn bij huilbaby’s. Maar dat hoeft niet.
Zolang je zoon of dochter in een veilige, rustige omgeving blijft, ga je er waarschijnlijk niet veel van merken. Dat zal in werkelijkheid niet altijd zo kunnen blijven. Gaan ze naar de opvang of naar school, dan komen er plots een heleboel andere prikkels op hun af, gaan ze vaak op een andere manier reageren en begint de zoektocht waarom ze anders zijn.
Zou je graag zekerheid willen? Je kan een reading over je zoon of dochter aanvragen. Klik op onderstaande knop voor meer informatie!
9. Komt hoogsensitiviteit net zo vaak voor bij jongens als meisjes?
Ja hoor, alleen lijkt dat in de praktijk niet zo. Waarom dan? Het is in deze maatschappij nog steeds de gewoonte dat jongens flink en stoer ‘moeten’ zijn, huilen is voor mietjes.
Hun gevoelens worden vaak verdrongen om een goed beeld uit te dragen, om zich sterk voor te doen. Hierdoor onderdrukken ze deze gevoelens. Deze gevoelens ‘moeten’ er wel ergens uit. Onderdrukken ze die, is het net alsof ze een bal onder water houden. Je weet dat zo’n bal altijd op een bepaald moment met kracht naar boven komt.
Agressief gedrag, wilde spellen, driftbuien, stampen, slaan en schoppen; dat kunnen vaak uitingen zijn van al die prikkels die ze opvangen en geen raad mee weten … Daardoor valt hun gevoeligheid in eerste instantie niet op.
Meisjes worden ‘van nature’ als gevoeliger ‘bestempeld’ in de maatschappij. Zij mogen huilen, empathisch en zorgzaam zijn, dat wordt zelfs min of meer verwacht.
Op die manier lijkt het er inderdaad op dat hoogsensitiviteit meer bij meisjes dan bij jongens voorkomt.
10. Kan je hoogsensitiviteit als ouder stimuleren of afremmen?
Hoogsensitiviteit kan je niet afleren, het is namelijk een eigenschap die iemand bezit. Net zoals iemand sproeten heeft, bruin haar of blauwe ogen. Je kan je zoon of dochter er wel mee leren omgaan, waardoor zijn gedrag in positieve zin verandert.
Studies tonen duidelijk aan dat hoogsensitieve kinderen die een goede ondersteuning krijgen tijdens de opvoeding, later minder moeite hebben om te functioneren in de maatschappij. Als je kind constant hoort die ie ‘niet flauw moet zijn’ of ‘zich niet moet aanstellen’, dan krijgt hij op den duur een deuk in zijn zelfvertrouwen. Je kind zal dan minder veerkrachtig zijn en vaker een tekort hebben aan energie.
11. Zijn er voordelen aan hoogsensitiviteit?
Hoogsensitieve kinderen hebben veel talenten. Als ze zich lekker in hun vel voelen, helemaal in hun element zijn, hebben ze vaak een opmerkelijke zin voor humor, een rijke fantasie en een heleboel creativiteit. Bovendien zijn ze heel empathisch, lief en bezorgd om anderen. Het zijn bruggenbouwers en houden van verbinding in plaats van ruzie en conflict. Ze denken goed na over de keuzes die ze maken en ze hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel.
Dat waren de antwoorden op de 11 meest gestelde vragen. Waaruit je misschien hebt kunnen opmaken dat jouw zoon of dochter deze mooie eigenschap bezit. Dat is dus ook waarom het opvoeden van een hoogsensitief kind weleens moeizaam kan verlopen.
Om meer duidelijkheid te krijgen welke deze noden en behoeften nu specifiek voor jouw kind van belang zijn, doe ik een reading. Via een reading krijg ik de informatie over wat jouw kind nu nodig heeft in de opvoeding en ik vertaal die in concrete adviezen naar jou.
Klik op onderstaande knop voor meer informatie over een reading.
Om je houvast te geven bij de opvoeding van jouw hoogsensitief kind heb ik 9 praktische adviezen voor jou. Zij maken steeds het verschil wanneer ik ouders begeleid bij het vinden van concrete adviezen die ze kunnen toepassen op hun specifieke opvoedsituatie. Elk kind is uniek en heeft ondersteuning nodig gericht op de noden en behoeften van het kind.
9 adviezen voor het opvoeden van een hoogsensitief kind
1. Bied structuur.
Kinderen die hoogsensitief zijn houden van duidelijkheid. Ze hebben het graag concreet. Ze weten graag waar ze aan toe zijn. Werk met een vaste dagindeling, ook tijdens de vakanties.
2. Geef grenzen aan en blijf daarin consequent.
Belangrijk is hier aan te leren wat de grenzen zijn, wat kan en niet kan en blijf daar consequent in. Zo kan je bijvoorbeeld een breed kader scheppen waarin je zoon of dochter de ruimte krijgt om ‘zijn ding te doen’.
3. Erken hun gevoelens.
De intense gevoelens mogen er zijn. In principe kent een klein kind vooral de gevoelens ‘bang – boos – blij – en bedroefd’. Tuurlijk is het voor jou en je zoon of dochter makkelijker om te gaan met blijheid dan met de andere 3 gevoelens. Leer je kind te vertellen hoe hij zich voelt, wat hij opmerkt en wat hij ziet. Het is oké om dat te vertellen. Op die manier leert je kind om zijn gevoelens te uiten en kan hij oplossingen vinden om hiermee om te gaan.
4. Herkenning.
Leer als ouders herkennen welke signalen je kind vertoont bij overprikkeling of nog beter, vóór je kind overprikkeld is. Zo kan je je zoon of dochter tijdig uit de situatie halen én voorkomen dat je kind overprikkeld raakt.
Deze signalen zijn bij elk kind anders. Zo kan het ene kind wordt heel druk worden, terwijl het andere kind zich juist zal terug trekken en de rust opzoeken. Leer je kind ook zelf zijn signalen te herkennen en zoek samen naar oplossingen om overprikkeling te voorkomen. Zoals even naar de wc gaan. Als je zoon of dochter naar de opvang gaat, vertel je de begeleiders dat je kind hoogsensitief is, wat de noden en behoeften zijn en op welke manier je zoon of dochter weer tot rust kan komen bij overprikkeling. Ook wanneer je kind al naar school gaat, is het goed om de leerkracht/zorg coördinator alsnog op de hoogte te stellen zodat hij kan ingrijpen wanneer nodig. Zelf heb ik aan het begin van het schooljaar altijd een gesprek met de leerkracht om uit te leggen wat de noden en behoeften zijn van mijn dochters.
5. Geef voldoende tijd.
Sommige hoogsensitieve kinderen hebben meer tijd nodig om een taak uit te voeren. Ze nemen zoveel informatie op dat het meer tijd kost om alles te verwerken. Leg weinig druk.
6. Splits een taak op in deeltaken.
Neem taken niet over als het even niet lukt. Splits de taak op in kleine, haalbare stapjes en leg duidelijk uit wat je verwacht. Zo geef je het gevoel aan je kind dat hij een taak aankan en durft je kind makkelijker de uitdaging aan te gaan of te starten met een taak. Op deze manier kan het zelfvertrouwen ook groeien.
7. Wat werkt voor jou en voor je kind?
Hoogsensitiviteit is erfelijk, grote kans dus dat jij (en/of je partner) ook hoogsensitief bent. Doe wat goed voelt voor jou en voor je kind. Vaak is dat tegen de ‘algemeen geldende’ adviezen in. Jij kent je kind het beste en weet wat werkt en niet. Observeer je zoon of dochter om te kijken wat het beste is voor je kind. Neem daarbij ook voldoende tijd om naar je kind te luisteren. Wat wil je zoon of dochter zelf? Werkt iets niet, dan kies je een andere strategie!
8. Rust of prikkels?
Sommige kinderen hebben nood aan rust. Ze hebben deze rust nodig om alle prikkels die ze gedurende de dag hebben binnengekregen een plaatsje te geven. Andere kinderen hebben juist nood aan meer prikkels. Als ze onderprikkeld zijn, gaan ze ‘lastig gedrag’ vertonen of neigen naar depressie. Een leuke boswandeling, trampoline springen of eens lekker los gaan op muziek om spanningen en frustraties kwijt te raken is dan juist goed. Kijk goed naar je kind: wat heeft je zoon of dochter nodig of wat is er NU nodig, hoe is de situatie NU, op dit moment?
9. Vermijd ‘straffen’.
Luistert je zoon of dochter niet? Laat je kind ‘lastig’ gedrag zien? Vaak is dit uit onmacht omdat er iets aan de hand is. Je kind weet nog niet hoe hij dit onder woorden kan brengen. Vaak heb je de neiging om je kind te straffen – dat zit zo ingebakken in ons systeem en is misschien wel de enige manier van opvoeden dat we kennen. Dit heeft echter een averechts effect bij hoogsensitieve kinderen. Jouw boosheid voelen ze ook sterk aan en komt heftig binnen. Bovendien voelen ze zich snel afgewezen waardoor je op die manier elke mogelijke communicatie en verbinding met je zoon of dochter afsnijdt.
Probeer rustig te blijven – ik weet het, dat kan best een uitdaging zijn – en vraag aan je kind waar het het moeilijk mee heeft, wat lukt er niet en waar kun je mee helpen?
Ouderschap 2.0.
Het opvoeden van een hoogsensitief kind.
Het is een uitdaging. Ouderschap 2.0 om het zo te zeggen. Hoogsensitieve kinderen hebben een heel andere gebruiksaanwijzing dan de meeste kinderen en willen op een andere manier benaderd worden dan hoe jij als ouder geneigd bent het te doen.
Je kunt als ouder het gevoel krijgen dat je ze ‘moet’ afschermen van alle prikkels, terwijl dit nu eenmaal wel de wereld is waarin ze opgroeien en waarin ze als kind, jongere en volwassene ‘moeten’ leren functioneren, met veel vallen en nog vaker opstaan.
Hoe ga je met dit dilemma om? Op zich zie je maar weinig voorbeelden; ouders ‘durven’ weinig te delen over de struggles die ze dagelijks ervaren. Zelfs voor mij is het nog dagelijks zoeken hoe ik mijn dochters het beste kan ondersteunen. Bij elke leeftijdsfase komen er nieuwe uitdagingen, het is vaak dansen op een dunne koord.
Laat één ding duidelijk zijn: straffen en belonen werkt niet. Wat dan wel? ‘Trial and error’, waarbij ik error niet zie als falen maar als resultaat van een manier die voor mijn kind niet werkt. Dan bedenken we een andere strategie, proberen die uit en zien we of dit werkt. Op deze manier ga je anders naar de opvoeding van je zoon of dochter kijken. Je leert te kijken naar de noden en behoeften van jouw kind en je opvoeding daarop af te stemmen. Dan merk je ook dat elk kind in het gezin een andere ondersteuning nodig heeft, gericht op wie je kind is. Zo voed ik ook mijn dochters op. Wat hebben zij nodig en hoe kan ik als ouder mijn kind helpen? Dit vanuit dezelfde waarden en normen die binnen ons gezin gelden.
Wil jij weten wat jouw zoon of dochter nodig heeft in de opvoeding? Wat zijn of haar behoeften zijn? Je kan een reading boeken. Zo’n reading geeft je inzicht in wie je kind is, wat je kind NU nodig heeft in de opvoeding en op welke manier jij als ouder je zoon of dochter het beste kan ondersteunen. Interesse? Via onderstaande knop vind je meer info en kan je een reading boeken.
Meer informatie over de werking van het brein van HSP? Via deze link kan jet het wetenschappelijk onderzoek zelf lezen!